خانم سعیده ۲۵ ساله، متاهل و در یک قنادی کار می کند. سه سال پیش مادرش را از دست داد. پس از مرگ مادرش دچار افسردگی شدیدی شد و پس از مراجعه به پزشک، با درمان دارویی بهبودی خود را بدست آورد. مجددا در سال قبل، پس از سقط جنین ناخواسته ای که داشت، دچار افسردگی شد و این بار نیز پس از مراجعه به پزشک و مصرف داروی ضد افسردگی، بهبود یافت.
خانم سعیده به تازگی در رفتارش تغییراتی عمده ای مشاهده می شود، بسیار پرحرف شده و مرتبا صحبت می کند. بسیار کم می خوابد و اصلا احساس خستگی و خواب آلودگی ندارد، دست و دلباز شده و مرتب خرید می کند و برای دوستانش خرج می کند. اعتماد به نفس بالایی پیدا کرده، و از استعداد و توان خودش در حضور دیگران تعریف می کند. شوخی های بی جا و رکیک می کند، گاهی نیز تندخویی می کند و سریع عصبانی می شود و همچنین سه هفته است که در سر کار خود حاضر نمی شود. دوستان و اقوامش می گویند این رفتارها قبلا از او سر نزده است.
درنمونه بالا، فرد پس از دو دوره افسردگی و درمان موفق، دچار دوره ای از آشفتگی خٌلق(روحیه) شده که شیدایی (مانیا) نام دارد. سعیده نمونه ای از فرد مبتلا به اختلال دو قطبی است.
همه ما در زندگی روزمره خود گاهی اوقات احساس غم و ناراحتی و گاهی نیز احساس خوشی و شادی زیادی داریم . این تغییرات روحیه کاملا طبیعی است و ناشی از اتفاقات خوب و بد زندگی یا به بیانی دیگر نتیجه بالا و پایین های زندگی است.
اما این تغییرات رفتاری و احساسی در بعضی افراد به قدری شدید است که تاثیر مخربی بر روابط خانوادگی ،روابط کاری، روابط با دوستان و به طور کلی زندگی فردی و اجتماعی شان می گذارد.
این شرایط طبیعی نیست، بلکه نشانگر یک اختلال بالینی است که به آن اختلال دوقطبی یا بای پلار گفته می شود.
اختلال دوقطبی چیست؟
اختلال دو قطبی، با نوسانات خلقی که طیف وسیعی از افسردگی تا اوج شیدایی(مانیا) را در بر می گیرد، در ارتباط است. افراد مبتلا به این بیماری دچار تغییرات شدید خلق می شوند. این نوسانات رفتاری و خلقی معمولا چرخه ای چند روزه، چند هفته ای و یا چند ماهه داردکه در افراد بسته به شدت بیماری متفاوت است. اختلال دوقطبی به طور معمول در اواخر دوره نوجوانی یا اوایل دوره بزرگسالی ظهور پیدا می کند.
آیا اختلال قطبی انواعی دارد؟
اختلال دو قطبی به چند گروه تقسیم می شود. هر کدام از این گروه ها شامل الگوی متفاوتی از علائم و نشانه هاست. این اختلال را به انواع ۱- اختلال دوقطبی نوع یک، ۲- اختلال دو قطبی نوع دو (نوع خفیف ) ۳- اختلال دو قطبی با تناوب سریع ۴ – اختلال خلق ادواری تقسیم می کنند. بیشترین آشفتگی خلقی که در افراد مبتلا به هر یک از این انواع بروز می کند، از نوع دوره های افسردگی است. به عبارت دیگرآنها بیشتر در وضعیت افسردگی هستند تا در حالت شیدایی و نیمه شیدایی، و بیشتر در حالت افسرده به پزشک مراجعه می کنند. اما آنچه این انواع را از هم متمایز می کند به این شرح است:
الف- اختلال دو قطبی نوع ۱: اگر فرد لااقل یک دوره شیدایی را تجربه کرده باشد، دچار اختلال دو قطبی نوع یک است. نوسانات خلقی در این نوع می تواند باعث بروز مشکلات بسیار جدی در محیط کار، مدرسه، روابط و زندگی شخص شود.
ب- اختلال دو قطبی نوع ۲: اگر فرد به جز دوره یا دوره های افسردگی شدید، دست کم یک دوره نیمه شیدایی را تجربه کرده باشد ( و نه هرگز دوره شیدایی)، مبتلا به اختلال دو قطبی نوع دو است. در این نوع فرد ممکن است دچار تحریک پذیری و ایجاد برخی از تغییرات در عملکرد خود شود، اما بطور کلی می تواند زندگی روزانه خود را به روال عادی ادامه دهد. به جای مانیای شدید فرد دچار هیپو مانیا است که فرم خفیف مانیاست.
ج- اختلال دو قطبی با تناوب سریع: در این دسته بیش از چهار بار در طول یکسال نوسان خلقی وجود دارد. این نوع در حدود ده درصد افراد مبتلا به اختلال دوقطبی را شامل می شود و می تواند با هر کدام از انواع ۱ یا ۲ باشد.
د- اختلال خلق ادواری: در این نوع شدت نوسان خلق به اندازه اختلال دو قطبی نیست، اما می تواند به مدت طولانی تری ادامه یابد. اگر فرد به مدت طولانی (بیشتر از دوسال)، در بیشتر اوقات در دوره های افسردگی خفیف و نیمه شیدایی (که گاه و بیگاه به هم تبدیل می شوند)، باشد دچار اختلال خلق ادواری است.
ادامه دارد…
فاطمه بهروزی کارشناس ارشد مشاوره با ۳۲ سال سابقه تحقیق، تالیف، تدریس و مشاوره
