وزارت اقتصاد تصمیم گرفته است که مجوزهایی برای توزیع آنلاین دارو صادر کند. این موضوع با واکنش‌هایی در داخل ایران همراه بوده است.
نائب رئیس انجمن داروسازان ایران گفته است که این انجمن با فروش دارو از پلتفرم‌های اینترنتی به شکلی که امروز انجام می‌شود، مخالف است.
وی با بیان اینکه متولی سلامت مردم، وزارت بهداشت است. افزوده است: «اگر قرار است که فروش اینترنتی دارو به درستی در کشور اجرا بشود، اول باید قانون اصلاح شود، جلوی دخالت نهادهای غیرمرتبط مثل وزارت اقتصاد، هیأت مقررات‌زدایی، اتاق بازرگانی و به طور مطلق گرفته بشود، متصدی این امر فقط وزارت بهداشت است.»
توزیع اینترنتی دارو از دو سال پیش در رسانه‌های داخلی ایران مطرح شده و مقام‌های وزارت بهداشت به این موضوع واکنش‌هایی داشته‌اند. برخی رسانهها به کنایه این شکل از توزیع دارو را «ناصرخسرو آنلاین» معرفی می‌کنند که اشاره به بازار سیاه دارو معروف به «بازار ناصرخسرو» در ایران دارد.
زهرا شیخی، یکی از نمایندگان مجلس در واکنش به تصمیم اخیر وزارت اقتصاد روز سه‌شنبه، نوزدهم دی ماه گفت: «ما کم از مافیای دارو ضربه نخورده‌ایم، وزارت اقتصاد باید بحث‌های معیشتی مردم را درست کند و سفره مردم را اصلاح کند؛ اما نان مردم را آجر کرده است و پای خود را در کفش حوزه سلامت کرده و با مجوز دادن به پلت‌فرم‌ها امکان فعالیت را برای آن‌ها ایجاد کرده است.»
به گفته وی، «گران‌فروشی و کمبود دارو کافی نیست که عرصه دیگری برای کاسبان سلامت درست شده است؟ تنها دغدغه‌ای که وزارت اقتصاد بیان می‌کند، دفاع چشم بسته از پلت‌فرم‌ها برای تسهیل دسترسی مردم به دارو است.»
پیش از این، عیسی محمدی، رئیس سازمان غذا و دارو گفته بود که فروش اینترنتی دارو کار غیرقانونی است، به دلیل اینکه داروهای تقلبی، غیرمجاز و غیرایمن در فضای مجازی تبلیغ و به دست مصرف‌کننده می‌رسد. سازمان غذا و دارو نظارت‌های جدی روی فعالیت داروخانه‌ها دارد؛ اما پلتفرم‌های مجازی بدون اینکه نظارتی صورت بگیرد، داروهای قاچاق، غیرمجاز و ناشناس را می‌فروشند.
در دو ماه گذشته، بحث فساد از موضوعات داغ رسانه‌های فارسی زبان بوده است. فساد ۳.۴ میلیارد دلاری چای دبش و فساد در واردات برنج بخشی از پرونده‌های فسادی بود که در رسانهها مطرح شده است.
محمد پیکان‌پور، مدیرکل دارو مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو با بیان اینکه این سازمان هیچ‌گونه مسئولیتی در قبال مصرف داروهای تقلبی در پلتفرم‌های اینترنتی ندارد. افزوده است: «ما مخالف رشد تکنولوژی در حوزه سلامت نیستیم؛ کما اینکه برای اجرای محدود آن به دو سازمان بیمه سلامت و بیمه دی مجوز داده‌ایم. اما اجرای سراسری و گسترده آن در کشور الزامات خاص‌تری نیاز دارد و بند مهم این الزامات آن است که باید داروخانه محور اصلی ارایه خدمت باشد.»
بحث توزیع بی‌نظارت آنلاین دارو تنها یک روی سکه مشکلات دارو در ایران است. در هفته‌های گذشته بار دیگر بحث‌ها بر سر نقش مافیای دارو بر کنترل واردات و توزیع داروها در ایران مطرح شده است.
«گوش کسی را که می‌گوید مافیای دارو داریم، بپیچانیم»
هفته گذشته، معاون وزارت صمت گفت: «در سال‌های گذشته ردپای مافیای دارو را مشاهده کرده‌ایم و حتی به برخی از فعالان این صنعت که منکر مافیا بودند گفتم اگر شک دارید در آینه نگاهی بیندازید تا ببینید.»
این اظهارات با واکنش تند مسئولان جمهوری اسلامی در حوزه دارو همراه بوده است.
محمود نجفی عرب، مدیر اتاق بازرگانی تهران که یکی از مدیران شرکت‌های دارویی و از فعالان این صنعت در چهار دهه اخیر به شمار می‌آید، در واکنش به این سخنان گفته است که مافیای دارو حرف بی‌معنایی است.
خبرگزاری فارس به نقل از عباس کبریایی‌زاده، رئیس فدراسیون اقتصادی سلامت نوشته است: «اگر مافیای دارو داریم، خاک بر سیستمی که نتواند آن را بشناسد. اگر هم کسی حرفی بی‌ربط می‌زند و می‌گوید مافیای دارو داریم، باید گوش او را بپیچانیم.»
«مافیا در خود دولت است»
مجبتی بور بور، نائب رئیس اتحادیه واردکنندگان دارو در آبان ماه سال گذشته بحث مافیای دارویی در ایران را کاملا متنفی دانست و افزود که بیش از ۶۰ درصد بازار دارو در ایران در دست شرکت‌های نیمه دولتی و عمومی است.
وی تعدادی از سازمان‌های دولتی را به عنوان سازمان‌هایی معرفی کرد که شاهرگ دارویی ایران را در اختیار دارند و افزود که اگر چنین مافیایی وجود داشته باشد، پس این مافیا در دولت وجود دارد.
هیرش سعیدیان، روزنامه‌نگار در یادداشتی در وب‌سایت آفتاب‌نیوز نوشت که «بسیاری از شرکت‌های دارویی در ایران متعلق به بنیادهای قدرتمندی شامل بنیاد جانبازان، ستاد اجرایی فرمان امام و یا تجار ذی‌نفوذی هستند که نفوذ قابل توجهی در دستگاه سیاست‌گذاری دارند. در محافل رسانه‌ای مشهور است که رئیس سازمان غذا و دارو را نیز این شرکت‌های دارویی انتخاب می‌کنند.»
وی افزود که مافیای دارو بر واردات دارو نیز اعمال نفوذ می‌کند. در مواردی مانع از واردات داروهای بیماران خاص شده و سلامت بیماران را به خطر انداخته است.
سازمان غذا و دارو نبض سلامت مردم یا گلوگاه اقتصادی
به باور کارشناسان حوزه دارو، سازمان غذا و دارو یکی از مهم‌ترین و چالش برانگیزترین بخش‌های وزارت بهداشت و درمان در ایران است. از یک طرف این نهاد نقش حیاتی در سلامت مردم دارد و از طرف دیگر نهادی درآمدزا برای وزارت بهداشت و سازمان‌های ذی‌نفع در این حوزه است.
سعید نمکی، وزیر بهداشت در دوره ریاست جمهوری روحانی، برای اینکه ناکامی وزارت بهداشت را در دوره خود توجیه کند، گفت که در سازمان غذا و دارو با «مافیای شکم گنده دهان باز» مواجه بوده است.
دولت آمریکا اعلام کرده بود که اقلام دارویی و دیگر کمک‌های بشردوستانه در لیست تحریم‌ها علیه ایران نیست.
با این حال تا پیش از همه‌گیری ویروس کرونا، دولت روحانی با تکرار ادعاهایش مبنی بر تحریم داروهای مورد نیاز ایران، مشکلات تامین دارو و فساد در حوزه دارو را به گردن آمریکا و کشورهای غربی می‌انداخت.
حسن روحانی در آغاز همه‌گیری کرونا در نامه‌ای سرگشاده خطاب به مردم آمریکا نوشت تحریم‌ها باعث شده است که توان مردم ایران برای مقابله با ویروس کرونا کاهش یابد و مردم ایران به خاطر این تحریم‌ها جان خود را از دست می‌دهند؛ اما مدتی بعد، دولت روحانی و رهبر جمهوری اسلامی، پیشنهاد رسمی دولت ترامپ برای ارسال دارو و تجهیزات پزشکی به ایران را رد کردند.
همین تصمیم باعث شد تا استفاده از عنوان تحریم‌های دارویی برای توجیه مشکلات تامین دارو در ایران کاربردی نداشته باشد، بنابراین از طرف تعدادی از مراجع دارویی اعلام شد که تحریم‌های اقتصادی آمریکا به طور غیرمستقیم بر توان دولت روحانی برای خرید داروهای موردنیاز در خارج از ایران تاثیر گذاشته و همین موضوع باعث کمبود دارو در ایران شده است.
چند سال بعد، برخی رسانهها به طور جدی‌تری به بحث مافیای دارو در ایران پرداختند. روزنامه جام‌جم در یادداشتی در آبان ۱۴۰۰ نوشت که مافیای دارو در سازمان غذا و دارو بسیار قدرتمند و ریشه‌دار است. این مافیا روش‌های مختلفی را برای اجرای سیاست‌های دارویی‌شان دارند.
آن‌ها از طریق استفاده از واردات داروهای خارجی اما مشابه با داروهای تولید داخل ایران، ایجاد کمبود ساختگی در بازار دارو، واردات داروهای بی‌کیفیت یا تاریخ گذشته و استفاده از «امضاهای طلایی» در سازمان غذا و دارو برای صدور مجوزهای موردنیازشان سودهای کلانی به دست آورده‌اند.
