خبرگزاری فرانس ۲۴ در گزارشی به نقل از تحلیلگران نوشت که توافق غافلگیرکننده یک سال پیش برای بهبود روابط با ایران، سود زیادی برای عربستان سعودی داشته است.
در این گزارش آمده است که این توافق عربستان را تا حد زیادی از تبعات جنگ اسرائیل و حماس و ناآرامی‌های مرتبط با آن مصون نگه داشته است.
تحلیگران با اشاره به اینکه ریاض تاکنون توانسته ضمن حمایت از آرمان فلسطین از مناقشه دور بماند، معتقدند که این امر به دلیل توافق ریاض و تهران رخ داده است.
عزیز القاشیان، تحلیلگر سعودی در این رابطه گفته است «پُر واضح است که عادی‌سازی روابط بین عربستان و ایران تا چه حد راهبردی بوده است. آن‌ها اساساً نشان داده‌اند که دشمن یکدیگر نیستند، حتی اگر تردیدهایی نیز وجود داشته باشد، رابطه دو کشور بازسازی شده است.»
فرانس ۲۴ نوشته است که اختلاف در روابط پیچیده این دو رقیب خاورمیانه‌ای همچنان پابرچاست اما توافق مذکور به منزله یک دستاورد دیپلماتیک برای شاهزاده محمدبن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی در نظر گرفته می‌شود.
پس از به قدرت رسیدن محمد بن سلمان که با آغاز جنگ در یمن و تحریم قطر همراه بود، این مرد ۳۸ ساله از آن زمان رویکرد آشتی‌جویانه‌تری اتخاذ کرده که به توافق با ایران در دهم مارس ۲۰۲۳ منجر شد.
آورده‌ها و اختلاف‌ها
قبل از توافق تاریخی سال گذشته، روابط دوجانبه دو کشور ایران و عربستان سعودی به مدت هفت سال قطع شده بود.
این گسست به دنبال حمله به نمایندگی‌های دیپلماتیک عربستان سعودی در ایران و در جریان اعتراض به اعدام شیخ نمر روحانی شیعه توسط ریاض رخ داد.
با ازسرگیری روابط حسنه، شرایط لازم برای بازگشایی سریع نمایندگی‌های دیپلماتیک و اجرای توافق‌نامه‌های همکاری امنیتی و اقتصادی که بیش از دو دهه پیش به امضای طرفین رسیده بود، فراهم شد.
دستاوردهای دیگر به تدریج آشکار شدند. برای نمونه، فقط یک ماه پس از امضای قرارداد، ۶۵ ایرانی از طریق کشتی از سودان جنگ‌زده به شهر بندری جده در دریای سرخ عربستان منتقل شدند و مورد استقبال چهار دیپلمات ایرانی تازه‌وارد قرار گرفتند.
این توافق همچنین بازگشت بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه، متحد نزدیک ایران، را به اتحادیه عرب تسهیل کرد. اتفاق آشتی‌جویانه‌ای که پیش‌تر غیرمحتمل به نظر می‌رسید، با حضور اسد در اجلاس اتحادیه عرب برای اولین‌بار در یک دهه گذشته به حقیقت پیوست.
با این‌حال، وعده‌های توافق تنها تا حدی محقق شده و پیشرفت محسوسی درخصوص برخی از مناقشات قدیمی دیده نمی‌شود.
از جمله می‌توان به اختلاف بر سر یک میدان گازی اشاره کرد که عربستان سعودی قصد دارد آن را به‌طور مشترک با کویت توسعه دهد.
هدی رئوف، رئیس برنامه ایران در مرکز مطالعات استراتژیک مصر در قاهره، گفت: «گام‌های برداشته‌شده از سوی دو کشور خوب است اما توافق همچنان نیازمند اقدامات اعتمادساز بیش‌تری است.»
حوثی‌های یمن و ناآرامی‌ها در منطقه
بارزترین نمونه از نتایج پرفراز و نشیب توافق با ایران، جنگ یمن است که با تشکیل یک ائتلاف نظامی توسط عربستان سعودی در سال ۲۰۱۵ برای سرنگونی شورشیان حوثی مورد حمایت ایران آغاز شد.
این درگیری صدهاهزار نفر را به‌طور مستقیم به دلیل جنگ یا به دلایل غیرمستقیم مانند کمبود غذا به کام مرگ کشاند.
پس از اعلام بهبود روابط ایران و عربستان، انتظارها برای یک آتش‌بس پایدار افزایش یافت و هیأت‌های سعودی و حوثی با هم دیدار کردند.
آتش‌بسی که اولین‌بار در آوریل ۲۰۲۲ برقرار شده بود، به‌رغم انقضای رسمی آن تا حد زیادی پابرجا مانده است، اما به نظر می‌رسد روند صلح متوقف شده است.
حوثی‌ها در آبان ماه حملاتی را به کشتی‌های تجاری دریای سرخ آغاز کردند، اقدامی که به گفته آن‌ها با هدف اعلام همبستگی با فلسطینی‌ها انجام می‌گرفت.
ناآرامی‌ها در منطقه دریای سرخ، اهداف اقتصادی و گردشگری ریاض را تهدید می‌کند، هرچند که حوثی‌ها از تکرار حملات خود در خاک عربستان اجتناب کرده‌اند و عربستان سعودی نیز به ائتلاف آمریکایی برای محافظت از آب‌های دریای سرخ نپیوسته است.
تحلیلگران می‌گویند ایران و عربستان سعودی با افزایش ارتباطات برای مهار جنگ اسرائیل و حماس، پیوند خود را تقویت کرده‌اند.
این امر به اولین تماس تلفنی شاهزاده محمد و ابراهیم رئیسی برای شرکت در اجلاس سازمان همکاری اسلامی منجر شد.
القاشیان تحلیلگر سعودی در این باره گفته لست «بله، تنش‌هایی وجود خواهد داشت و فکر می‌کنم کسی چنین تصوری نداشته که هیچ تنشی وجود نخواهد داشت اما این که طرفین درباره آن صحبت می‌کنند، چیزی است که منافع راهبردی زیادی به ارمغان می‌آورد.»
همچنین ربها سیف علام، از مرکز مطالعات راهبردی قاهره، گفته است که اگر این توافق صورت نمی‌گرفت، خصومت دیرینه بین ایران و عربستان «احتمال بروز یک مناقشه منطقه‌ای فراگیر را افزایش می‌داد.»
