گزنه گیاهی است که از زمان قدیم مردم از آن برای تغذیه استفاده میکردند و از خواص درمانی آن آگاه بودند.
جالینوس حکیم که در قرن دوم میلادی زندگی میکرده آن را برای رفع سرما خوردگی و بیماری دستگاه تنفسی به کار میبرده است.
گزنه گیاهی است علفی چند ساله که ساقه آن چهار گوش بوده و بطور قائم تا ارتفاع یک متر بالا میرود. این گیاه در خرابهها، باغها و نقاط مرطوب که چهارپایان از آن رد عبور میکنند به حالت خودرو میروید. ریشه این گیاه در ناحیهای که سبز میشود کم کم تمام منطقه را فرا میگیرد.
برگهای گزنه بیضی و نوک تیز و گلهای آن سبز روشن و یا زرد است و در روی دو پایه نر و ماده قرار دارد. ساقه این گیاه را پرزها و تارهای مخروطی شکل پوشانده که در صورت لمس کردن ساقه به دست میچسبد و پوست را میگزد که تولید خارش و سوزش میکند و شاید به همین دلیل آن را گزنه نامیدهاند.
تخم نرم، ریز و تیره رنگ مانند تخم کتان است. قسمت مورد استفاده این گیاه برگ های تازه، ریشه، شیره و دانه آن است.
ترکیبات شیمیائی
گزنه دارای تانن، لسیتین، اسیدفورمیک( جوهر مورچه) ، تیترات، پتاسیم و کلسیم، ترکیبات آهندار، ویتامین C و نوعی گلوگوزید است که پوست را قرمز میکند. از سرشاخههای این گیاه ماده قرمز رنگی به نامه اورتی سین استخراج میشود.
نحوه مصرف داروئی
- دم کرده گزنه: مقدار چهل گرم برگ گزنه را در آب جوش ریخته و به مدت ده دقیقه دم کنید مقدار مصرف آن سه فنجان در روز بعد از غذا است.
- جوشانده گزنه: مقدار سی گرم برگ گزنه را در یک لیوان آب ریخته و به مدت ده دقیقه آن را بجوشانید این جوشانده برای تصفیه خون مفید است. مقدار مصرف آن یک فنجان بین غذاها طی دو روز است.
- تنتور گزنه: یک قسمت برگ گزنه را با پنج قسمت الکل پنجاه درجه طبی مخلوط کرده و در داخل شیشه دربسته بریزید و به مدت پانزده روز، هر روز آن را تکان دهید بعد از این مدت آن را صاف کرده و در شیشه در بسته نگاهداری کنید. مقدار مصرف آن ده تا پانزده قطره سه بار در روز است.
خواص طبی گزنه
گزنه از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است.
- گزنه مورا تقویت کرده و از ریزش موی سر جلوگیری میکند، حتی در بعضی از موارد موی سر دوباره می روید برای استفاده از این خاصیت شش گرم سرشاخهها وبرگها و ریشه گزنه را به تنهایی و یا با سی گرم چای کوهی در یک لیتر آب ریخته و آنقدر بجوشانید تا حجم مایع یه نصف برسد. شبها مقداری از این مایع را به سر بمالید و صبح بشویید.
- برای براق شدن و برگرداندن رنگ طبیعی به موها بعد از شستشوی سر، موها را با چای گزنه ماساژ بدهید برای این منظور یک قاشق چایخوری برگ گزنه خشک را در یک لیوان آب جوش ریخته و مدت نیم ساعت بگذارید بماند. ماساژ دادن با این چای شوره سر را برطرف میکند.
- دستگاه هاضمه را تقویت میکند.
- ادرار را زیاد میکند.
- برای بند آوردن خونریزی از آن استفاده میشود و اگر جوشانذه گزنه را روی زخم بریزید فورا خون ریزی را بند میآورد.
- برای درمان بیماری قند مفید است. به این منظور یک فنجان چای گزنه را سه بار در روز میل کنید.
- ترشح شیر را در زنان شیرده زیاد میکند.
- برای رفع خونریزیهای رحمی که بین دو قاعدگی اتفاق میافتد بسیار مفید است.
- برای درمان خون دماغ مؤثر است. میتوان ضماد برگ گزنه را داخل بینی گذاشت.
- اخلاط خونی را برطرف میکند.
- بیماریهای پوستی را برطرف میکند.
- دانه گزنه اثر مسهلی دارد مقدار مصرف آن ده گرم میباشد و استفاده بیشتر از این خطرناک است.
- برای باز کردن قاعدگی از دانه گزنه استفاده میکنند.
- برگ و دانه گزنه ضد کرم است.
- گزنه حرکات روده و معده را تقویت میکند.
- در درمان کم خونی مؤثر است و تعداد گلبولهای قرمز خون را زیاد میکند.
- اگر در ادرار خون وجود داشته باشد گزنه آن را برطرف میکند.
- گزنه عرق آور است.
- ورم های سفت را نرم میکند برای این منظور برگهای له شده گزنه را روی ورم بگذارید.
- پاک کننده اخلاط سینه، ریه و معده است.
- نیروی جنسی را تقویت میکند.
- گرفتگی کبد را رفع میکند.
- برای از بین بردن زگیل، ضماد برگهای تازه آن را روی زگیل بگذارید.
- برای رفع تنگی نفس و پاک کردن سینه مفید است. به این منظور چای گزنه را با آب جو نوشید. برای تهیه آب جو برای این مصرف، مقدار پنجاه گرم جو را در یک لیتر آب ریخته و آنقدر بجوشانید که مقدار نیم لیتر آن باقی بماند.
- برای پاک کردن مثانه، برطرف کردن عفونت مثانه و رفع سنگ مثانه، برگ گزنه را همراه با ریشه شیرین بیان دم کنید و بنوشید.
- برای تقویت نیروی جنسی تخم گزنه را همراه با تخم کرفس آسیاب کرده وبخورید.
- برای التیام زخمها و زخمهای سرطانی از ضماد تخم گزنه مخلوط با عسل استفاده کنید
- برای التیام زخمها همچنین میتوان تخم گزنه و یا برگ خشک آن را پودر کرده و روی زخمها پاشید.
- برای برطرف کردن کهیر از جوشانده گزنه به مقدار سه فنجان در روز بنوشید.
- برای تحریک قسمتهای بدن که خون به آن نمیرسد و یا بر اثر سکته بیحس شدهاند، میتوان با شاخههای تازه گزنه به قسمتهای بیحس شده ضربه زد که خون متوجه آن قسمت شود.
- درد نقرص را کاهش میدهد.
- تب یونجه را درمان میکند. مقدارمصرف آن دو فنجان چای گزنه در روز است.
- برای برطرف کردن ناراحتیهای زنانه قبل از قاعدگی از چای گزنه استفاده کنید.
- گزنه پروستات را برطرف میکند و حتی آنهایی که باید عمل جراحی انجام دهند اگر مدتی از تنتور این گیاه استفاده کنند میتوانند بهبود مییابند.
- فشار خون را پایین میآورد. به این منظور باید یک قاشق مرباخوری گیاه خشک گزنه را در یک لیوان آب جوش ریخته و به مدت پانزده دقیقه دم کنید و دو لیوان در روز از آن استفاده بخورید.
- اگر از تنتور آن میخواهید استفاده کنید مقدار آن یک چهارم قاشق مربا خوری مخلوط با آب دو بار در روز است.
- ناراحتی های کلیه را برطرف میکند.
- ضماد آن درد عضلانی را برطرف میکند.
- کرم معده و روده را میکشد.
- درمان کننده بواسیر است.
- برای برطرف کردن درد رماتیسم، برگهای تازه آن را روی پوست بمالید.
مضرات مصرف بیش از اندازه گزنه
گزنه را اکر بیش از حد استفاده شود ممکن است برای رودها و کلیه ها مضر باشد. بنابراین بهتر است با صمغ عربی کتیرا خورده شود.
مقدار مصرف بیش از ده گرم در روز ممکن است باعث بند آمدن ادرار شود. زنان باردار و کودکان باید از مصرف آن خودداری کنند.
برگرفته از کتاب یکصد گیاه معجزه گر (تالیف دکتر سهراب خوش بین)
اپکتایمز در ۳۵ کشور و به ۲۱ زبان منتشر میشود.
