چه روش‌هایی برای حفظ کنترل و داشتن رفتاری معقولانه در دنیای مجازی وجود دارد؟
تخصص خانم کولیر-روان‌درمانگر- مبتنی بر حفظ رابطه حرفه‌ای بین بیمار و درمانگر بر پایه اصالت، جدیت، صمیمیت و آزادی است. ایشان همچنین می‌کوشند تا رابطه‌ای مهربانانه میان تمامی ادیان و عقاید انسانی برقرار کنند.
گوشی‌های هوشمند یا تلفن‌های همراه با سیستم‌عامل‌های پیشرفته، منابع نامحدودی از ارتباطات، اطلاعات و سرگرمی را برای مخاطبانشان فراهم می‌کنند. اما شواهد بسیاری نشان می‌دهند که عادت‌ها و نحوه استفاده ما از این دستگاه‌ها، نیمه تاریکی نیز دارد: اعتیاد.
نام کتاب جدید خانم کولیر، « The Power of Off: راهی آگاهانه برای داشتن رفتاری معقول در دنیای مجازی» است. ایشان در این کتاب، الگویی از میزان اعتیاد به دستگاه‌های الکترونیکی ارائه می‌دهند که ازطریق بررسی و مشاهده رفتار مراجعین، دوستان و بستگانشان بدست آمده‌است.
به گفته خانم کولیر: »مسیری که در زندگی پیش روداریم- مسیری که با هر نوعی از اعتیاد پیش‌گرفته‌ایم ـ لذت بردن از زمان حال را برایمان سخت‌تر می‌کند. شرایط بغرنجی که در آن، نیاز شدید برای بازگشت به اصلمان، بیش از هرزمانی احساس می‌شود.
این روزها از واژه اعتیاد زیاد استفاده می‌شود ولی وقتی نوبت به استفاده از گوشی‌های همراه هوشمند می‌رسد، مطالعات نشان می‌دهند که این رفتار، خیلی شبیه به سومصرف از داروهای روان‌گردان است.
حالا که همه ما از دستگاه‌هایی استفاده می‌کنیم که حواسمان را پرت می‌کنند، هرگز نمی‌توانیم با افکارمان خلوت کنیم.
دانشگاه تحقیقاتی ماری لَند واشنگتن دی سی، پروژه‌ای به نام «جهانی بدون پریز برق» ترتیب داد. در این پژوهش محققان دریافتند: اکثریت دانشجویانی که از ده کشور مختلف شرکت کرده بودند، زمانی که سعی کردند بیست‌وچهار ساعت از گوشی‌های همراهشان دور باشند، مضطرب شدند. ازطرفی دانشجویان گزارش دادند پی بردن به شدت این وابستگی، برای آنها ترسناک بوده است.
در سال ۲۰۱۱ تحقیقی بر روی گروه سنی شانزده تا بیست و دو سال انجام شد. این گروه به نسل هزاره یا ایگرگ، تعلق دارند که شامل متولدین سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۰۰ میلادی هستند و به‌شدت به فناوری‌های دیجیتال وابسته‌اند. بر اساس این پژوهش، بیش ازنیمی از شرکت‌کنندگان یا به‌اصطلاح «بومی‌های دیجیتال» ترجیح می‌دادند تا به‌جای گوشی همراهشان، حس بویایی خود را از دست بدهند!
در سال ۲۰۱۳، محققان مرکز درمانی کودکان کوهِن در نیویورک تخمین زدند که مرگ بیش از سه هزار نوجوان و سیصد هزار جراحت در سال، به دلیل ارسال پیام در زمان رانندگی اتفاق می‌افتد. موضوعی که دلیل اصلی مرگ نوجوانان در حوادث رانندگی در آمریکا بود.
درواقع باوجودیکه این نوع اعتیاد، درست مقابل چشمانمان در حال گسترش است، نسبت به آن کور شده‌ایم. شاید به این دلیل که تکنولوژی را مانند سایر اشکال اعتیاد نمی‌بلعیم و استعمال نمی‌کنیم، متوجه آن نمیشویم. یا شاید چون خیلی از مردم به‌شدت درگیر این عادت مخرباند.
تمام کسانی که از گوشی‌های همراه هوشمند استفاده می‌کنند، از این وسوسه آگاهاند. حتی وقتیکه به شکل وسواس گونه‌ای به دنبال پیام یا ایمیل جدید نیستیم، احتمالا مثل یک تیک عصبی مشغول بازی و برنامه‌های جانبی آن می‌شویم. بر اساس مقاله‌ای از سایت نتورک ورلد، افرادیکه در حد متوسط از گوشی همراه استفاده می‌کنند، روزانه بیش از ۲۶۰۰ بار روی صفحه گوشی ضربه زده یا کلیک می‌کنند و آنان که دائما استفاده می‌کنند، روزانه ۵۵۰۰ بار!
نیاز مبرم به حواس‌پرتی
عوامل بسیاری به اعتیاد به تکنولوژی منجر می‌شوند. تحقیقات نشان می‌دهند، تاییدی که به‌واسطه رسانه‌های اجتماعی کسب می‌کنیم جایگزین محرک‌های مغزی دوپامین و اُکسی توسین می‌شوند. خیلی مشابه آنچه که هنگام مصرف دارو اتفاق می‌افتد.
هورمون دوپامین باعث بهبود عملکرد اجتماعی و افزایش اعتمادبه‌نفس می‌شود و هورمون اُکسی توسین در بهبود روابط عاشقانه و افزایش اعتماد یک انسان به انسان دیگر، مؤثر است.
خانم کولیر می‌گوید:»مساله اعتیاد به دستگاه‌های الکترونیکی چیزی بیش از یک واکنش شیمیایی در بدن است. روابط اجتماعی ما، عزت‌نفس و آنچه به زندگی‌مان معنی می‌دهد، همگی دستخوش تغییر و متحمل زیان می‌شوند. این، اعتیادی است که به بنیادی‌ترین ترس ما خوراک می‌دهد؛ یعنی ترس از توقف کردن برای اندک زمانی، و فراهم کردن فرصتی برای خلوت با خویشتن.»
بشر همواره به آنچه بتواند برای او باعث حواس‌پرتی شده و سرش را گرم کند، پناه برده است. اما قبل از گوشی‌های هوشمند موقعیتهای خیلی کمتری برای این موضوع وجود داشته است. حالا که همه ما از دستگاه‌هایی استفاده می‌کنیم که حواسمان را پرت می‌کنند، هرگز نمی‌توانیم با افکارمان خلوت کنیم.
این شکل استفاده وسواس گونه از رسانه، دقیقا برخلاف ذهنآگاهی و مدیتیشن است که باعث تقویت تمرکز و توجه می‌شوند. شرکت مایکروسافت در سال ۲۰۱۵ تحقیقی انجام داد که نشان می‌دهد، با وجود تعداد زیادی از نرم‌افزارها، عادت ما به چند عملکردی بودن در بین آنها نیز رو به افزایش است؛ که باعث می‌شود «به‌سختی بتوانیم محرک‌های غیرمرتبط را فیلتر کنیم.» این محرک‌های غیرمرتبط می‌توانند واکنشهای مختلفی در سراسر بدن بهوجود آورند. همچنین محققان دریافتند که از سال ۲۰۰۰ میلادی -یعنی دقیقا همزمان با پیشرفت گسترده تکنولوژی گوشی‌های همراه- متوسط مدت زمانی که افراد قادر به تمرکز بودند، از دوازده ثانیه به هشت ثانیه کاهش‌یافته است.
به گفته خانم کولیر: «ما آن‌قدر شیفته یافتن جوابی در بیرون از خودمان بوده‌ایم که ندیدیم جواب اصلی کجا نهفته است: درون خودمان »
ما در حال از دست دادن ارتباطمان با آن چیزهایی هستیم که واقعا به بشر جانی تازه میبخشند. در عوض برای شهرت و راحت‌طلبی ارزش زیادی قائلیم و برای حل مسایل بزرگ‌تر زندگی از آنها استفاده می‌کنیم.
نانسی کولیر، نویسنده و روان‌درمانگر
امرزوه برخی از تکنولوژی به‌عنوان ابزاری برای معنا بخشیدن به خودشان استفاده می‌کنند؛ این عادت می‌تواند برای آنها بسیار مخرب باشد. تحقیقات نشان می‌دهند کودکانی که عمده زمان خود را صرف رسانه‌های اجتماعی می‌کنند، به‌احتمال بیشتری از عزت‌نفس پایین، مشکلات ذهنی و روابط اجتماعی ضعیف رنج می‌برند.
به گفته خانم کولیر: «برخلاف روابط اجتماعی و رودررو دنیای واقعی، با اینکه دوستی‌های مجازی کودکان خیلی سریع پیشرفت می‌کنند، ولی بسیار زودگذرند.»
به عقیده ایشان، «این باور که -هر چه بیشتر در فضاهای مجازی لایک شوم، بیشتر خودم را دوست خواهم داشت- کاملا اشتباه است. تاثیر هر لایک در دنیای مجازی تنها بین هفت تا هشت ثانیه باقی می‌ماند. ما در حال از دست دادن ارتباطمان با آن چیزهایی هستیم که واقعا به بشر جانی تازه میبخشد. در عوض برای شهرت و راحت‌طلبی ارزش زیادی قائلیم و برای حل مسایل بزرگ‌تر زندگی از آنها استفاده می‌کنیم.»
بشر به‌صورت غریزی به دنبال آسایش زودرس و راه فراری است که تکنولوژی گوشی‌های همراه ارایه می‌دهند. اما زمان زیادی که در دنیای شادی‌های زودگذر سپری می‌کنیم، به قیمت از دست دادن مسایل مهم‌تری تمام خواهد شد.
خانم کولیر می‌گویند: «برای پیدا کردن دوست، کافی است کلیک کنید؛ وقتی می‌خواهید حس هدفمند بودن را تجربه کنید، عکس پروفایل فیسبوکتان را به اتفاق‌های روز دنیا تغییر می‌دهید… تمام چیزی که می‌خواهید اینجاست و دسترسی به آن بسیار آسان است. اما مشکلی وجود دارد. عزت‌نفس واقعی، به‌واسطه زمان و تلاش بهدست میآید. چیزهایی که سخت به دست می‌آیند و برای به دست آوردن آنها باید زمان و تلاش بسیاری را صرف کنیم، به معنای واقعی وجودمان را ارزشمند می‌کنند.»
کاربر آگاه
بر اساس گزارشی که از کمپانی نیلسن در سال ۲۰۱۶ منتشر شد، یک شهروند آمریکایی به‌طور متوسط ده ساعت از روز خود را به استفاده از نوعی رسانه مثل رادیو، تلویزیون، کامپیوتر و تلفن همراه اختصاص می‌دهد.
این دستگاه‌ها زندگی روزانه ما را تحت کنترل خود درآورده‌اند و در مورد بعضی از ما، حتی روی خواب شبانهمان نیز تاثیرگذارند. بر اساس نظرسنجی که در سال ۲۰۱۰ انجام‌شده است: نود درصد از گروه سنی ۱۸ تا ۲۹ سال با گوشی همراهشان می‌خوابند. این آمار برای سنین ۳۰ تا ۴۹ سال، هفتاد درصد است.
عدم تحمل ما در برابر کسالت و بی‌حوصلگی، و ترس دور ماندن از اتفاق‌های روز دنیا باعث می‌شوند تا به‌جای استفاده صحیح از وسایل الکترونیکی، در بند آنها گرفتار شویم. اما مهم‌ترین دلیل، طراحی خلاقانه و تاثیرگذار تکنولوژی است.
آقای تریستان هریس، طراح نرم‌افزار و اهل «سیلیکون ولی» است – یعنی مهد فناوری آمریکا. آقای هریس به قهرمان اخلاق دنیای دیجیتال مشهور است. به عقیده او، دستگاه‌ها و برنامه‌هایی که استفاده می‌کنیم با چنان دقتی طراحی‌شده‌اند که نمی‌توانیم از صفحه نمایشگر چشم برداریم.
ازآنجایی‌که نرم‌افزارهای بسیاری می‌کوشند تا توجه ما را به خودشان جلب کنند، طراحی بر اساس رفتارشناسی، موضوعی حیاتی برای صنعت امروز است. ایده‌ها به سمتی پیش می‌روند که با طراحی‌های زیرکانه، مطمئن شوند که ما به کلیک کردن و بالا و پایین رفتن در صفحه نمایشگر دستگاهمان ادامه می‌دهیم.
گروه وکالت آقای هریس، که «تایم وِل اِسپِنت» نام دارد از طراحان محصولات الکترونیکی میخواهند تا نرم‌افزارهایی تولید کنند که از نقاط ضعف ذهن و روان ما سواستفاده نکنند. آقای هریس معتقدند این محصولات می‌توانند به گونه‌ای مهندسی شوند که دوری از آنها برایمان ساده‌تر شود و بتوانیم روی آنچه واقعا مهم است، تمرکز کنیم.
اما تا زمانی که شرکت‌های عمده تولید فناوری بتوانند ارزش طراحی بر پایه اخلاقیات را درک کنند، این مسئولیت بر عهده ماست که با اعتیاد به دستگاه‌های الکترونیکی مبارزه کنیم.
به‌جای اینکه مجبور باشیم در یک‌لحظه تکنولوژی را کنار بگذاریم، خانم کولیر پیشنهاد می‌کند که تمرکز ذهن یا ذهنآگاهی را تمرین کنیم.
به گفته ایشان: «تکنولوژی، ابزارهای ویژه و هدایای شگفت‌انگیزی را به ارمغان آورده است. به همین جهت ما تلاش می‌کنیم تا روی استفاده از آنها کنترل داشته باشیم و برده آنها نشویم.»
اولین شیوه پیشنهادی خانم کولیر، آگاهی است. زمانی که می‌خواهید طبق عادت پیامهایتان را چک کنید، کمی بازی کنید یا جزییات جدیدترین مشکلات افراد مشهور را بدانید، از خود بپرسید چرا به این حواس‌پرتی نیاز دارم؟
کولیر می‌گوید: «ما از وسایل الکترونیکی استفاده می‌کنیم تا افکار درهم‌ریخته‌مان، با اخبار روز دنیا مشغول باشند و به آن لحظه‌ای فرصت نمی‌دهیم تا آرام شود.»
وقتی توانستید به‌جای گوشی همراهتان، لحظات زندگی خود را دریابید، از خودتان بپرسید واقعا به چه چیزی نیاز دارید؟ سپس می‌توانید برخی رفتارهای جدید را امتحان کنید: مثلا از خود بپرسید، اگر دستگاه‌های الکترونیکی را یک ساعت قبل از خواب خاموش‌کنید، بهتر استراحت نمیکنید؟ اگرهر روز ده دقیقه بدون وسایل الکترونیکی به پیاده‌روی بروید، آرام‌تر نمیشوید؟ موقع صرف شام با همسرتان اگر گوشی خود را خاموش‌کنید، صمیمیت بیشتری احساس نمیکنید؟
به این شکل، تمام لحظاتی را که قربانی وسایل الکترونیکی کرده بودید، تبدیل به فرصتی برای بالا بردن کیفیت زندگی‌تان می کنید.
زمان‌بندی استفاده از وسایل الکترونیکی برای کودکان
برای کسانی که در دوره‌ای از زندگی‌شان گوشی همراه وجود نداشته است، تجربه آن زمان، نقطه شروع خوبی است که بتوانند طبق آن عمل کنند. ولی برای نسل جوانتر، صفحه‌های نمایشگر تبدیل به بخشی از زندگی روزمره و خصوصیت برجسته فرهنگ آنان شده است؛ بنابراین ترک کردن عادت استفاده از این وسایل، بسیار سخت است.
کولیر می‌گوید: «زمانی که سعی می‌کردم دختر نوجوانم را از وسایل الکترونیکی دور کنم، استرس بسیار زیادی را تحمل کردم. تمام دعواهای خانوادگی راجع به تکنولوژی بود. کاملا درک می‌کردم که زندگی با یک معتاد به چه شکلی است و شاهد تغییرات رفتار، نوسان خلق‌وخو و درماندگی دخترم بودم.»
متخصصان پیشنهاد می‌کنند، قبل از آنکه عادت‌های اشتباه استفاده از تکنولوژی در کودکان شکل بگیرد، والدین باید حدومرز استفاده از آن را برای فرزندانشان مشخص کنند- حتی از بدو تولد. بر اساس نشریه آکادمی پزشکی اطفال آمریکا، کودکان زیر دو سال نباید از وسایل الکترونیکی استفاده کنند و تنها در موارد خاص مجاز هستند. مثل زمانی که از طریق ویدئو چت با اعضایی از خانواده که دور از آنها زندگی می‌کنند در ارتباطاند. کودکان بین دو تا پنج سال تنها می‌توانند یک ساعت از روز از وسایل الکترونیکی استفاده کنند و بسیار مهم است که این زمان به برنامه‌های آموزشی باکیفیت اختصاص داده شود.
متخصصان پیشنهاد می‌کنند، قبل از آنکه عادت‌های اشتباه استفاده از تکنولوژی در کودکان شکل بگیرد، والدین باید حدومرز استفاده از آن را برای فرزندانشان مشخص کنند- حتی از بدو تولد.
خانم دکتر جین مورجانی، متخصص اطفال از بیمارستان کودکان آرنولد پالمر فلوریدا است. خانم مورجانی می‌گویند: «هیچ نسخه مشخصی برای مدت‌زمان استفاده از وسایل الکترونیکی برای کودکانی که به مدرسه می‌روند وجود ندارد. در بهترین حالت والدین می‌توانند روی کیفیت رسانه‌هایی که فرزندانشان اجازه دارند استفاده کنند، نظارت داشته باشند.»
به نظر دکتر مورجانی، «اینکه فرزندتان مشغول بازی ویدئویی یا فیلم نگاه کردن باشد، بااینکه مشغول برنامه‌نویسی رایانه‌ای یا انجام پروژه باشد بسیار متفاوت است. درواقع چیزی که ما از والدین می‌خواهیم، همکاری و راهنمایی فرزندانشان است تا بتوانند نسبت به دنیای دیجیتال و فعالیت‌هایی که به‌صورت آنلاین انجام می‌دهند مسئول باشند.»
در گذشته والدین فقط باید به فرزندان آموزش می‌دادند چگونه در دنیای واقعی، با مشکلات موجود برخورد کنند، اما امروزه باید برای دنیای مجازی هم آموزش داده شوند. به همین علت، خانم مورجانی با استفاده نوجوانان از رسانه‌های اجتماعی مخالف نیست، اما به گفته ایشان، بسیار مهم است که نوجوانان درک کنند هر چیزی در فضای اجتماعی به اشتراک گذاشته شود، برای همیشه آنجا باقی می‌ماند.
«آنچه فکر می‌کنید خصوصی است، شاید همیشه خصوصی باقی نماند. برای نوجوانان سخت است که عواقب احتمالا سنگین این مسایل را درک کنند.»
مساله مهم دیگر این است که مطمئن شوید این وسایل، فرزندان را از زندگی سالم در دنیای واقعی دور نکنند.
مورجانی می‌گوید: «وقتی نگاه آنها مرتبا به صفحه نمایشگر باشد، امکان رابطه رودررو از دست میرود. برای کودکان و نوجوانان بسیار مهم است که برای برقراری ارتباط و تعامل با خانواده زمان داشته باشند.»
پیشرفت‌های تکنولوژی از زندگی آسان‌تر، باقابلیت‌های بالا برای برقراری ارتباط خبر می‌دهد، اما برای خیلی از ما که بیست و چهار ساعت روز و هفت روز هفته، به نمایشگر دستگاههایمان خیره شده‌ایم این نعمت بیشتر به یک نفرین شباهت دارد! به همین دلیل، برای ساده‌تر کردن زندگی و خلاص شدن از شر آشفتگیهای دنیای دیجیتال، جنبشی آغاز شده که رو به افزایش است.
از طرف دیگر، تعداد زیادی از کاربران بی‌صبرانه در انتظار پیشرفت‌های همه‌جانبه تکنولوژی هستند. سال گذشته، مدیرعامل فیس‌بوک، آقای مارک زاکربرگ اعلام کرد که گروهش مشغول طراحی نوع جدیدی از رسانه‌ای اجتماعی است که کاربران می‌توانند به‌وسیله یک هدفون باقابلیت واقعیت مجازی، با دیگران از راه دور در ارتباط باشند. واقعیت مجازی تلاش بشر برای برداشتن مرزهای بین فضای واقعی و فضای مجازی است.
خانم کولیر می‌گویند: «اینکه تکنولوژی چطور پیشرفت می‌کند، اهمیتی ندارد. هر لحظه پیش رو، یعنی هنوز فرصت هست که سبک زندگی‌مان را انتخاب کنیم.»
«من به غالب شدن روح بشر بر تکنولوژی و بهدست آوردن کنترل در استفاده از آن امیدوارم؛ زیرا هرگز نمی‌توانید قلب بشر را با سیگنال‌های رایانه‌ای پرورش دهید. ما باید به عادت‌هایی برگردیم که از ما مخلوقاتی شگفت‌انگیز و ارزشمند می‌سازند.»
نام کتاب خانم نانسی کولیر: The Power of Off: The Mindful Way to Stay Sane in a Virtual World
