نویسنده: گرگوری جانتز، مدیر کلینیک سلامت روان
وقتی بازی‌های ویدئویی جای مسئولیت‌ها و روابط واقعی زندگی را می‌گیرند، یعنی زمان آن رسیده که با تکیه به عشق و منطق پادرمیانی کنید.
تصور کنید به خانه بازمی‌گردید و یکی از عزیزان خود را می‌بینید که به صفحه نمایش چشم دوخته و در دنیای بازی غرق شده است؛ حال آن‌که دنیای واقعی در پیرامون او درحال فروپاشی است. ظرف‌ها روی هم انباشته شده، تکالیف مدرسه بلاتکلیف مانده و مکالمات عمیق به پدیده‌ای نادر بدل شده‌اند. اعتیاد به بازی‌های ویدئویی همین‌طور است. این اعتیاد نه یک چالشِ ساده که بحرانی خاموش است که خانواده‌ها را در سراسر دنیا تحت تأثیر خود قرار داده است.
به‌عنوان یک مشاور سلامت روان، با درد و استیصالِ ناشی از تماشای درد و رنج عزیزانی که با این مشکل دست‌وپنجه نرم می‌کنند، آشنایی دارم. اعتیاد به بازی‌های ویدئویی در عصر دیجیتال به یکی از دغدغه‌های جدی بسیاری از خانواده‌ها تبدیل شده و رسیدگی به این مسئله در چارچوب باورها و ارزش‌های خانوادگی با چالش‌های خاص خود همراه است. در این مقاله قصد دارم راهکارهای عملی و همدلانه خود را برای حمایت از کودکان و بزرگسالان عزیزی که با اعتیاد به بازی‌های ویدئویی دست به گریبان هستند، با شما به اشتراک بگذارم.
درک اعتیاد به بازی‌های ویدئویی
اعتیاد به بازی‌های ویدئویی، یا «اختلال بازی اینترنتی»، به استفاده افراطی و وسواس‌گونه از بازی‌های ویدئویی اطلاق می‌شود که زندگی روزمره را مختل می‌کند. از جمله نشانه‌های این اختلال می‌توان به درگیری مداوم ذهنی با بازی، بروز نشانه‌های ترک اعتیاد در شرایط خارج از بازی، نیاز به صرف زمان بیشتر برای انجام بازی و بی‌توجهی به مسئولیت‌های فردی، اجتماعی یا شغلی اشاره کرد.
باید بدانیم که اعتیاد صرفاً نشانه ضعف اراده یا افول اخلاقی نیست. اعتیاد مسئله پیچیده‌ای است که اغلب با مسائل روان‌شناختی، اجتماعی و معنوی سروکار دارد. درک این موضوع به ما کمک می‌کند که با همدلی و خیرخواهی به عزیزان خود نزدیک شویم و در مسیر بهبودی همراه‌شان باشیم. اعتیاد ریشه‌های گوناگونی دارد که از جمله می‌توان به مشکلات زمینه‌ای روانی و تجربه‌های آسیب‌زا و جست‌وجوی هویت و احساس تعلق اشاره کرد. با آگاهی از ابعاد گوناگون اعتیاد می‌توانیم عملکرد بهتری در مواجهه با چالش‌های پیش روی عزیزان خود داشته باشیم و از نیازهای عاطفی، ارتباطی و معنوی آن‌ها به‌طور کامل حمایت کنیم.
تشخیص نشانه‌ها
اولین گام در کمک به عزیزان این است که نشانه‌های اعتیاد به بازی‌های ویدئویی را بشناسیم. این نشانه‌ها شامل موارد زیر هستند، اما به این موارد محدود نمی‌شوند:
- پشت گوش انداختن تکالیف مدرسه و مسئولیت‌های مربوط به کار و خانه به بهانه بازی
- اولویت دادن به روابط داخل بازی نسبت به تعاملات دنیای واقعی
- افزایش تحریک‌پذیری، اضطراب یا افسردگی در خارج از بازی
- خستگی، سردرد یا فشار چشم به واسطه زمان طولانی بازی
- دروغ گفتن درباره مدت زمان بازی یا لاپوشانی فعالیت‌های مرتبط با بازی
شروع گفت‌و‌گو
اگر به این شک دارید که یکی از عزیزان‌تان دچار اعتیاد به بازی‌های ویدئویی شده است، باید از درِ عشق و پذیرش با او گفت‌و‌گو کنید. راهکارهای زیر را در نظر بگیرید:
از خداوند راهنمایی بخواهید
قبل از آغاز گفت‌و‌گو از خداوند کمک بخواهید. از او بخواهید زبانی صادق و قلبی رئوف به شما عطا کند.
انتخاب زمان و مکان مناسب
یک جای آرام و خصوصی پیدا کنید تا بتوانید بدون مزاحم حرف بزنید. هردو طرف باید در آرامش کامل باشند و از گفت‌و‌گو استقبال کنند.
نگرانی خود را بیان کنید و دست به قضاوت نزنید
از کلمه «من» برای ابراز احساسات و نگرانی‌های خود استفاده کنید. برای نمونه، بگویید «متوجه شده‌ام که وقت زیادی را صرف بازی می‌کنی و نگرانم که این موضوع بر سلامتی‌ات اثر بگذارد.»
گوش دادن
به عزیزتان اجازه دهید که دیدگاه خود را بدون هیچ مشکلی بیان کند. همدلی نشان دهید و احساسات او را تأیید کنید. این کار به اعتمادسازی کمک کرده و مسیر ادامه گفت‌و‌گو را هموار می‌کند.
حمایت و تشویق
پس از شروع گفت‌و‌گو باید به حمایت و تشویق او ادامه دهید. راهبردهای زیر را در نظر بگیرید:
محدودیت‌هایی را به کمک یکدیگر تعیین کنید
با عزیزتان همکاری کنید و برای بازی کردن محدودیت بگذارید که شامل تعیین محدودیت زمانی، تعیین اوقات ممنوعیت بازی و تشویق به انجام فعالیت‌های متفرقه می‌شود.
او را به دریافت کمک از متخصص تشویق کنید
پیشنهاد دهید که از یک متخصص سلامت روان که در زمینه اعتیاد به بازی‌های ویدئویی تخصص دارد، کمک بگیرد. مشاور می‌تواند راهبرد و حمایت‌های شخصی لازم را برای غلبه بر اعتیاد در اختیار او بگذارد.
روی جایگزین‌های سالم مانور دهید
عزیزتان را به انجام سایر فعالیت‌های لذت‌بخش مثل ورزش، سرگرمی‌ها یا کارهای داوطلبانه ترغیب کنید. این فعالیت‌ها به فرد حسِ هدفمند بودن می‌دهند و وابستگی به بازی برای حس لذت را به حداقل می‌رسانند.
رشد معنوی او را تقویت کنید
عزیزتان را تشویق کنید تا به کمک دعا و حضور در جمع‌های ایمانی به تقویت رابطه شخصی خود با خداوند بپردازد. رشد معنوی باعث تقویت حس تعلق، قدرت و مسئولیت‌پذیری شده و او را در مسیر غلبه بر اعتیاد هدایت خواهد کرد.
صبور و پیگیر باشید
بهبودی از اعتیاد تجربه‌ای است که زمان و تلاش زیادی می‌طلبد. در مورد عزیزتان صبور باشید و حتی اگر پیشرفت او کند و آهسته به نظر می‌رسد، به حمایت خود ادامه دهید.
رسیدگی به مسائل ریشه‌ای
اعتیاد به بازی‌های ویدئویی اغلب از مسائلی مانند استرس، اضطراب، افسردگی یا انزوای اجتماعی نشأت می‌گیرد. رسیدگی به علل اصلی لازمه بهبودی در بلندمدت است. به راهکارهای زیر توجه کنید:
- با عزیزتان همکاری کنید تا عوامل محرکی را که باعث افراط در بازی کردن می‌شوند شناسایی کند. این موارد ممکن است احساس تنهایی، بی‌حوصلگی یا استرس باشند.
- به عزیزتان کمک کنید تا راهکارهای سالمی را برای مقابله با عوامل محرک در دستور کار خود قرار دهد. این راهکارها شامل تکنیک‌های آرام‌سازی، ورزش یا صحبت کردن با مشاور یا دوست معتمد هستند.
- محیطی فراهم کنید که عزیزتان در آن احساس راحتی کند و مشکلات و احساسات خود را بروز دهد. ارتباط آزادانه می‌تواند از انباشت استرس جلوگیری کند و اتکا به بازی به‌عنوان راه فرار را به حداقل برساند.
داستان یک موفقیت: سارا و جان
سارا در اوج نگرانی به من مراجعه کرد تا درباره اعتیاد همسرش، جان، به بازی‌های ویدئویی صحبت کند. جان همیشه عاشق بازی‌های ویدئویی بود، اما این علاقه طی یک سال گذشته به جایی رسیده بود که زندگی زناشویی و خانوادگی آن‌ها تحت‌الشعاع قرار گرفته بود. جان هر روز به مدت چند ساعت در بازی‌های آنلاین غرق می‌شد و مسئولیت‌های خانه را پشت گوش می‌انداخت و از تعاملات اجتماعی فاصله می‌گرفت. سارا گیج بود و احساس تنهایی می‌کرد.
اما جان با حمایت سارا تصمیم گرفت که از من کمک بگیرد و روی محدود کردن بازی کار کند. جان در ماه‌های آتی در جلسات مشاوره حضور پیدا کرد و به انجام فعالیت‌های دیگری روی آورد که به او حس لذت می‌دادند. او با فرزند بزرگ‌تر خود شروع به دوچرخه‌سواری کرد و در جمع کلیسا حضور یافت.
جان این روزها زمان بازی کردن خود را به شکل قابل‌توجهی کاهش داده و نقش پررنگ‌تری در زندگی خانوادگی خود ایفا می‌کند. سارا و جان به کمک یکدیگر برای غلبه بر اعتیاد او همکاری کردند. جان می‌گوید احساس می‌کند که زندگی جدیدی نصیب او شده است.
امید به آینده بهتر
کمک به عزیزان برای ترک اعتیاد به بازی‌های ویدئویی، مسیر چالش‌برانگیز اما ارزشمندی است. به نظر من، ترکیب راهبردهای عملی و حمایت معنوی می‌تواند به بهبودی و تحول پایدار بیانجامد. توجه داشته باشید که با همدلی، بردباری و قلبی لبریز از عشق به عزیزتان نزدیک شوید. با تکیه به ایمان و پشتکار خود می‌توانید به او کمک کنید تا از چنگال اعتیاد رهایی یافته و دوباره حسِ هدفمند بودن کند.
