مارکسیسم اسلامی یعنی چه؟

نویسنده: نجات بهرامی

وقتی سخن از مارکسیسم اسلامی می‌‌‌‏گوییم، منظور این نیست که عده‌‌‌‏ای مسلمان و مارکسیست، مخفیانه در اتاقی نشسته‌‌‌‏اند و پیمانی را برای همکاری امضا کرده‌‌‌‏اند. مارکسیسم اسلامی یعنی تداخل اندیشه دو جریان ایدیولوژیک  وبه دنبال آن عمل مشترک و احتمالا بدون آگاهی از نتایج آن. مصادیق مارکسیسم اسلامی مجاهدین خلق، حزب توده، چریک‌‌‌‏های فدایی، دانشجویان خط امام که سفارت آمریکا را گرفتند، ملی مذهبی‌‌‌‏ها و شخصیت‌‌‌‏هایی مانند علی شریعتی، سامی، دکتر پیمان، موسوی خویینی‌‌‌‏ها و مجمع روحانیون و حتی کمونیست‌‌‌‏هایی مانند خسرو گلسرخی و مسعود احمدزاده .

بنیانگذاران مجاهدین خلق خود را مسلمان راستین می‌‌‌‏دانستند، اما مارکسیسم را علم مبارزه می‌‌‌‏دانستند. علی شریعتی امام حسین را از روی مدل چه‌‌‌‏گوارا بازسازی کرد و‌ شخصیت‌‌‌‏هایی مانند ابوذر و مقداد و عمار و سلمان فارسی را در تاریخ اسلام بر اساس الگوهای مارکسیستی به صحنه آورد.

هزاران دانشجو چنین تفسیری از اسلام را پذیرفتند. در سمت مقابل خسرو‌گلسرخی در دادگاه سخن‌ خود را با گفته‌ای از «مولا حسین، شهید بزرگ خلق‌های خاورمیانه» آغاز کرد و مسعود احمدزاده خون دادن (شهادت) را عامل بیداری خلق دانست.

مارکسیست‌‌‌‏ها در اندیشه‌‌‌‏ی استفاده از پتانسیل مذهب و روحانیت برای براندازی حکومت  پهلوی بودند. مارکسیست‌‌‌‏ها قیام ۱۵ خرداد را بدون کنکاش در محتوای مذهبی آن تائید کردند. حق رای زنان را نمایشی خواندند و صنعتی شدن کشور را تحت عنوان بورژوازی کمپرادور تخطئه کردند. چپ‌‌‌‏ها پیشروان صنعت ایران مثل خیامی‌‌‌‏ها، برخوردار، آزمایش، حبیب ثابت، لاجوردی، رضایی  و … را  نوکر امپریالیسم می‌‌‌‏دانستند و کارآفرین و سرمایه‌‌‌‏داری مانند فاتح یزدی را اعدام انقلابی کردند.

یک نمونه از تداخل مارکسیسم و اسلام را در دفاعیات خسرو گلسرخی در دادگاه می‌‌‌‏بینیم. او می‌‌‌‏گوید: «ان الحیاه عقیده والجهاد. سخنم را با گفته‌ای از مولا حسین، شهید بزرگ خلق‌های خاورمیانه آغاز می‌کنم. من که یک مارکسیست لنینیست هستم، برای نخستین بار عدالت اجتماعی را در مکتب اسلام جستم و آنگاه به سوسیالیسم رسیدم.»

گلسرخی در ادامه می‌‌‌‏گوید: «آنچه را که خلق‌ها تکرار کردند و می‌کنند، راه مولا حسین است. بدین‌‌‌‏گونه است که در یک جامعه مارکسیستی، اسلام حقیقی به عنوان یک روبنا قابل توجیه است و ما نیز چنین اسلامی را، اسلام حسینی و اسلام مولا علی را تأیید می‌کنیم.» بگذریم از اینکه ادبیات شهادت طلبانه چریک‌‌‌‏های فدایی خلق، ناخودآگاه جلوه‌‌‌‏ای از شعار پیروزی خون بر شمشیر است.

جالب‌‌‌‏تر از همه سخنان بقایای چپ خارج از کشور، خانمی است که بعد از چهل و چند سال حاکمیت جمهوری اسلامی می‌‌‌‏گوید: «یادم هست که اولین اعتراضات سیاسی در تهران سیزدهم شهریور در تپه‌های قیطریه و به دعوت گروهی از روحانیون و مشخصاً دکتر محمد مفتح آغاز شد، تجمع و راهپیمایی بعد از نماز عید فطر آغاز می‌‌‌‏شد. حوالی ساعت ده صبح آنجا بودیم و منتظر که نماز تمام شود و ما که چپ و معتقد به انقلاب سوسیالیسیتی بودیم به «مردم» بپیوندیم و البته هیچ مشکلی نداشتیم که با چادر مشکی آنجا حاضر شده‌ایم. مطئنم که نه تنها ما به عنوان مارکسیست که حتا مجاهدین هم مطمئن بودند که روحانیون همانند نهضت مشروطه تنها در کنار مردم و عامل اتصال آنها با یکدیگر خواهند بود.»

مارکسیست‌‌‌‏هایی مانند او، دستاوردهای اجتماعی و سیاسی زنان از ۱۳۱۴ یعنی کشف حجاب تا ۵۷ را در ازای مبارزه  روحانیت با شاه و امپریالیسم غرب واگذار کردند. زنی که از قید روبنده و چادر و روسری آزاد شده بود، داوطلبانه چادر می‎پوشد و در مراسم مذهبی حاضر می‌‌‌‏‌‌‌‏شود تا علیه یک حکومت دیکتاتور اما سکولار و‌ توسعه‌‌‌‏گرا انقلاب کند. او حکومت روحانیت را بر حکومت شاه ترجیح می‌‌‌‏دهد. با این خیال خام که روحانیون نمی‌‌‌‏توانند حکومت کنند و طبق جبر تاریخ بعد از سرنگونی شاه حکومت بعد از حداکثر یک سال به کمونیست‌‌‌‏ها می‌‌‌‏رسد.

ادامه این تفکر به آن جا می‌‌‌‏رسد که بعد از انقلاب ۵۷ و درست در اسفندماه آن سال زنان علیه حجاب اجباری تظاهرات می‌‌‌‏کنند. مشاور مرکزیت سازمان چریک‌‌‌‏های فدایی در مقابل اعتراض زنان هوادار سازمان فدائیان که چرا سازمان از این اعترضات حمایت نمی‌‌‌‏کند و چرا ما نباید علیه حجاب اجباری اعتراض کنیم؟ می‌‌‌‏گوید: «مساله اصلی مبارزه با امپریالیسم است. اگر لازم باشد برای مبارزه با امپریالیسم گونی هم بپوشیم این کار را می‌‌‌‏کنیم.»

نظرات بیان شده در این مقاله نظرات نویسنده است و لزوماً منعکس کننده نظرات اپک تایمز نیست.