نویسنده: عاطفه دانشگر
در یک سال اخیر وضعیت کارگران در ایران با چالش‌های متعددی مواجه بوده است؛ بهطوری که اعتراضات و اعتصابات کارگری بسیاری در ایران با محوریت بهبود دستمزدها، امنیت شغلی و اصلاح قراردادهای کاری برگزار شدند. کارگران در بخش‌های مختلف ازجمله معادن و صنعت و خدمات با فقدان امنیت شغلی، عدم اجرای قانون کار، فقدان ایمنی و بهداشت در محیط کار، و محدودیت در تشکیل تشکل‌های کارگری روبرو بودند. بر اساس آمارهای جمع‌آوری شده تعداد اعتراضات و اعتصابات در بخش کارگری نسبت به سال ۲۰۲۲ افزایشی بوده است.
کارگران در بخش‌های مختلف از نحوه هزینه‌کرد بیمه‌های اجتماعی و حقوق بازنشستگی نیز نارضایتی دارند. در این میان، بدهی دولت به سازمان تأمین اجتماعی و وضعیت نامطلوب قراردادهای موقت نیز موضوعات مهمی هستند که این نارضایتی را تشدید کرده است.
آمارهای پیش رو حـاصل جمع‌آوری بیش از هزار گزارش از وضعیت اعتراضات و اعتصابات کارگری منتشرشده توسط منابع خبری در محدوده یک سال میلادی گذشته (اول ژانویه ۲۰۲۳ تا ۲۷ دسامبر ۲۰۲۳) است.
در سال ۲۰۲۳ دستکم ۳۵۰ تجمع کارگری،۲ مورد ممانعت از تجمع و ۱۰۰ اعتصاب کارگری به وقوع پیوست. مهم‌ترین عامل برگزاری اعتراضات و اعتصابات در ارتباط با مطالبات مزدی انجام گرفته است.
این آمارها نشان می‌دهد این اعتراضات و اعتصابات کارگری نسبت به سال گذشته افزایش داشته است. سال گذشته میلادی دستکم ۲۶۶ تجمع کارگری، ۲ مورد ممانعت از تجمع و ۹۶ اعتصاب کارگری به وقوع پیوست. بیشتر این تجمعات نیز در ارتباط با مطالبات مزدی صورت گرفتند.
در دی‌ماه ۱۴۰۱، دستکم ۳۱ اعتراض کارگری برگزار شد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تجمع اعتراضی کشاورزان اصفهان، کارکنان شاغل در صنعت نفت و گاز در شهرهای هرمزگان، خوزستان، عسلویه، جم، قشم، دهلران، اهواز، ایلام، شیراز و جزیره خارک، کارگران شرکت (ODCC) در پتروشیمی گچساران، کارگران شرکت عملیات غیر صنعتی ماهشهر، کارگران روغن نباتی جهان در زنجان، کارکنان شرکت نفتی آذر مهران و کارکنان رسمی نفت در پالایشگاه اراک اشاره کرد.
در بهمن‌ماه، کارگران کارخانه فولاد آریا، کارگران شرکت یزد تایر، کارگران معدن مس تخت گنبد کرمان، شماری از کارگران مجتمع کشتی‌سازی و صنایع فراساحلی ایران، شماری از کارگران معدن کروم و کارگران کارخانه سیمان خاش دست به اعتصاب زدند.
همچنین در این ماه دستکم ۷۳ تجمع اعتراضی برگزار شد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تجمع اعتراضی کارگران شرکتی شاغل در مجموعه شهرداری‌های خوزستان، کارگران پتروشیمی بندر امام خمینی و کارگران پتروشیمی رازی ماهشهر، جمعی از سرایداران و خدمتگزاران مدارس تهران و تعدادی از کارگران کارخانه شکلات‌سازی فرمند کرج، کشاورزان اصفهان و رانندگان محصولات کشاورزی در هرمزگان و کارگران شرکت فولاد سیرجان ایرانیان، کارگران شرکت فولاد کاویان اهواز، شماری از مرغداران و کارگران شرکت کیان تایر در تهران، کارگران شرکت یزد تایر و دستفروشان اصفهان، کارگران معدن مس تخت گنبد در استان کرمان و جمعی از پیمانکاران فضای سبز شهرداری تبریز دست به تجمع اعتراضی زدند.
در اسفندماه، دستکم ۱۲۲ تجمع اعتراضی برگزار شد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تجمع اعتراضی کارکنان شرکت ملی سرب و روی در زنجان و یزد، کارگران معدن کرومیت اسفندقه کرمان، کارگران نیشکر هفت‌تپه، کشاورزان روستای الباجی، کارگران شهرداری یاسوج، کارگران شرکت ذوب آهن اصفهان و تعدادی از کارگران شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران در اصفهان، کارگران پسماند شهرداری تهران، جمعی از کارگران دولت از جمله اپراتورهای پست‌های فشار قوی در تهران و کارگران شرکت سیمان ایلام، شماری از رانندگان تاکسی در سنندج اشاره کرد.
همچنین، کارگران و مهندسین شرکت کانرود سازه پتروشیمی چابهار، کارگران کارخانه فولاد یزد، تعدادی از کارگران پروژه‌ای شاغل در نیروگاه سیکل ترکیبی سبلان اردبیل و گروهی از کارگران کارخانه نیشکر هفت‌تپه و رانندگان تاکسی فرودگاه مهرآباد دست به اعتصاب زدند.
در فروردین‌ماه، دستکم ۹۸ تجمع اعتراضی برگزار شد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تجمع اعتراضی کشاورزان در اصفهان، کارگران مجتمع پتروشیمی دهلران، کارگران کارخانه نیشکر هفت‌تپه، کارگران اخراجی شرکت لوله‌سازی ماهشهر، زنبورداران مشگین شهر، کارگران پاکبان در قشم و کارگران کارخانه داروگر تهران اشاره کرد.
همچنین، کارگران مجتمع پتروشیمی در دهلران و کارگران پتروشیمی سلمان فارسی دست به اعتصاب زدند.
در اردیبهشت‌ماه، دستکم ۱۰۸ تجمع اعتراضی برگزار شد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تجمع اعتراضی کارگران مجتمع صنایع لاستیک یزد تایر، کارگران مجتمع نیشکر هفت‌تپه، کارگران صنعت گاز، کارگران نگهداری خط و ابنیه فنی راه‌آهن درود کرمان، کارگران شرکت کاغذ پارس هفت‌تپه، کشاورزان در لامرد، کارگران شهرداری بندر امام، کارگران آتش‌نشانی مشهد و نانوایان در اردبیل اشاره کرد.
لازم به ذکر است، شماری از کارگران پروژه‌ای صنعت نفت و گاز شاغل در ۱۶ واحد صنعتی مختلف واقع در شهرهای شیراز، عسلویه، گچساران، دهلران، لردگان، کرمان، بندر جاسک، ایذه، یزد، هفتشجان، ماهشهر، اهواز، بوشهر، اصفهان و جزیره لاوان، دست به اعتصاب زدند.
در خردادماه، دستکم ۱۱۰ تجمع اعتراضی برگزار شد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تجمع اعتراضی کارگران ابنیه فنی راه‌آهن قم، کارگران کارخانه داروگر تهران، کارگران ابنیه فنی راه‌آهن زنجان، کارگران مجتمع گندله سنگ‌آهن سازی مادکوش بندرعباس، کارگران مجتمع نفلین سینیت کلیبر و شماری از دامداران شرکت تعاونی تولیدی و توزیعی دام گستر فشافویه، شماری از کارگران اخراجی حراست نفت و گاز گچساران، کارگران فروآلیاژ ازنا، کارگران معدن زغال سنگ هجدک و کارکنان شهرداری یاسوج اشاره کرد.
به علاوه، رانندگان کامیون و کامیونداران در پایانه اصفهان، کارکنان شرکت مجتمع فولاد خراسان، کارگران شرکت بناگستر کرانه و کسبه و بازاریان در تهران دست به اعتصاب زدند.
در تیرماه، دستکم ۱۰۰ تجمع اعتراضی برگزار شد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تجمع اعتراضی کارکنان نیروگاه برق بندرعباس، شماری از کشاورزان قزوین، جمعی از کارگران شرکت کشت و صنعت نیشکر هفت‌تپه، شماری از کارکنان “مجموعه ورزشی الزهرا” تهران و راهبران خط پنج مترو تهران، دستفروشان بازارچه ناصرخسرو در تهران و باغداران و کشاورزان خراسان شمالی، نیروهای شاغل در پتروشیمی گچساران و کارکنان کشتارگاه صنعتی دام ایلام، کارگران ارکان ثالث وزارت نفت، کارگران پتروشیمی دهلران و کارگران مجتمع فولاد گیلان اشاره کرد.
علاوه بر این شماری از کارگران شرکت کشت و صنعت کارون نیز دست به اعتصاب زدند.
در مردادماه، دستکم ۱۷۵ تجمع اعتراضی برگزار شد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تجمع اعتراضی دامداران مجتمع دام گستر فشافویه در تهران، کارگران مجتمع نفلین سینیت کلیبر، پرسنل مترو در ایستگاه مترو بهارستان تهران، کارگران پیمانکاری ابنیه فنی رضوان درود در استان کرمان، کارگزاران مخابرات روستایی در خوزستان، لرستان و خراسان رضوی، کارگران تعمیرات اساسی پالایشگاه نفت آبادان، کارگران شرکت کارتن ایران در تهران، کارگران شرکت نفت و گاز کارون، کارگران نساجی بروجرد، کشاورزان شادگان و کارگران پیمانکاری معدن چادرملو در یزد اشاره کرد.
و همزمان کارگران پیمانکاری ابنیه فنی رضوان درود در استان کرمان و کارگران معدن چادرملو در یزد نیز دست به اعتصاب زدند.
در شهریورماه، دستکم ۱۵۵ تجمع اعتراضی برگزار شد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تجمع اعتراضی گروهی از کارگران بخش خصوصی شرکت واحد در تهران، کارکنان شرکت فروشگاه‌های رفاه در تهران، جمعی از کارگران معدن زغال سنگ طبس در بیرجند و شماری از کارگران کارخانه ماشین سازی اراک، جمعی از دامداران مجتمع دامپروری دام گستر در ری، گروهی از پرسنل انتظامات شرکت بهره برداری مترو در تهران، جمعی از پاکبانان و رفتگران شهرداری زاهدان، کارگران پتروشیمی آدیش جنوبی در کنگان، شماری از کارکنان کارخانه قند قزوین و شماری از کارگران ابنیه فنی راه آهن محور ریلی بافق-زرند کرمان اشاره کرد.
به‌علاوه، شماری از کارگران کارخانه ماشین‌سازی اراک، جمعی از کارگران شرکت جهان پارس در عسلویه و کارگران پتروشیمی آدیش جنوبی در شهرستان کنگان دست به اعتصاب زدند.
در مهرماه، دستکم ۱۳۸ تجمع اعتراضی برگزار شد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تجمع اعتراضی کشاورزان در کرمان، کارگران مشاغل سخت و زیان‌آور در رشت، کارکنان پتروشیمی آبادان، کارگران شهرداری یاسوج، کارگران ابنیه فنی در کرمان، کارکنان شرکت آبفا در شوش و کارگران پیمانکاری در منطقه ویژه اقتصادی امام خمینی اشاره کرد.
به‌علاوه، شماری کارگران کارخانه رؤیا پلاستیک کردستان، کارگران پتروشیمی رازی بندر خمینی و کارکنان شرکت آبفا در شوشتر دست به اعتصاب زدند.
در آبان ماه، دستکم ۲۲۴ تجمع اعتراضی برگزار شد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تجمع اعتراضی جمعی از کارکنان شرکت بهره برداری نفت و گاز آغاجاری، جمعی از کارکنان رسمی وزارت نفت شاغل در شرکت پایانه‌های نفتی جزیره خارگ در استان بوشهر و شماری از کارکنان رسمی وزارت نفت شاغل در میدان‌های نفتی بلال و ایلام متعلق به شرکت نفت فلات قاره ایران واقع در هرمزگان، شماری از کارگران اخراجی شرکت بهره‌برداری نفت و گاز گچساران و کشاورزان در اصفهان، جمعی از کارکنان سازمان همیاری شهرداری‌های استان کهگیلویه و بویراحمد، گروهی از رانندگان مینی‌بوس در رفسنجان و شماری از کارگران شرکت گروه ملی صنعتی فولاد ایران در اهواز و شماری از رانندگان خودروهای دیزلی در زابل اشاره کرد.
به‌علاوه، کارگران مجتمع پتروشیمی آبادان، کارگران کارخانه تک‌دانه در مرند و کارگران پروژه‌ای شرکت ثمین در خوزستان و شماری از کارگران شرکت آرمه نو پتروشیمی چابهار دست به اعتصاب زدند.
در آذرماه، دستکم ۱۹۴ تجمع اعتراضی برگزار شد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تجمع اعتراضی کارکنان شرکت بهره‌برداری نفت و گاز آغاجاری، کارگران شرکت پالایش نفت آبادان، کارگران پیمانکاری شرکت آب و فاضلاب در اهواز و کارگران پیمانی نفت اشاره کرد.
اعتراضات کارگری چالش پیش روی حکومت
این آمارها نشان می‌دهند که تعداد اعتصابات و اعتراضات کارگری در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته، که این می‌تواند ناشی از فضای ملتهب ایران و نارضایتی حاصل از اعتراضات گسترده ۱۴۰۱ در پی کشته شدن مهسا امینی علیه حکومت باشد.
به گفته بسیاری از کارشناسان وضعیت بد اقتصادی ایران و تورم بالا، بیکاری و تأخیر در پرداخت دستمزدها را به دنبال داشته است. این در حالی است که شرایط با تعیین حداقل دستمزد از سوی شورای عالی کار ایران که با هزینه‌های واقعی زندگی همخوانی ندارد، بدتر شده است.
بااین‌حال واکنش دولت ایران به این اعتراضات با سرکوب همراه است. قانون کار ایران حق تشکیل اتحادیه‌های کارگری مستقل از گروه‌های تأییدشده توسط دولت را به رسمیت نمی‌شناسد و این منجر به افزایش اقدامات امنیتی و قضایی علیه کارگران معترض و بازداشت فعالان کارگری شده است.
درمجموع، اعتراضات و اعتصابات کارگری در ایران در سال ۲۰۲۳ نشان‌دهنده وضعیت پیچیده و رو به افول اقتصادی و اجتماعی کشور است. پیش‌بینی می‌شود با توجه به ادامه مشکلات اقتصادی و اجتماعی و بحرانی که جمهوری اسلامی پیش رو دارد اعتراضات و اعتصابات کارگری در آینده نیز ادامه یابند و به بزرگ‌ترین چالش حکومت تبدیل شود.
نویسنده: عاطفه دانشگر
نظرات بیان شده در این مقاله نظرات نویسنده است و لزوماً منعکس کننده نظرات اپک تایمز نیست.
