نویسنده: مرتضی اسماعیل‌پور
سرعت تحولات و تغییر تاکتیک بازدارندگی قدرت‌های برتر جهان به قدری افزایش یافته است که سخت است بتوان وضعیت فعلی را شرایطی جز جنگ سرد نوین و یا جنگ سرد دوم خواند. بلوک‌بندی شرق و غرب هر روز نمایان‌تر می‌شود و دیگر جایی برای در امان ماندن کشورهای جهان سوم وغیرمتعهد نمانده است.
مسابقه تسلیحات هسته‌ای به همراه تنش و کشمکش ژئوپلتیکی این بار نه صرفا درگیر جنگ‌های نیابتی بلکه چشم در چشم شدن کشورهای قدرتمند مقابل همدیگر است. وضعیت فعلی از کارزارهای جنگ روانی گذشته و عملا شاهد انتقال تسلیحات و ناوگان‌های هسته‌ای به مناطق مورد مناقشه و یا مرزی کشیده شده است.
چین و روسیه همزمان همسو با یکدیگر در تقابل با ایالات متحده آمریکا دست به اقدامات متعددی در زمین، آسمان، فضا و دریا زده است و تلاش می‌کنند در این رقابت چه از منظر تسلیحات، کمیت و حتی مسائل جاسوسی، برتر خودشان را نشان دهند و از سویی دیگر آمریکا در رزمایش‌های متعدد در قطب‌شمال، خاورمیانه، آسیای شرقی و کشورهای عضو ناتو در تمام فضاهای ممکن اعلام می‌کند قدرت برتر جهانی در دریا، آسمان و فضا است.
بین سالهای ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۱ که دوران «سود صلح» بود وضعیت با دکترین ریگان تغییر کرد که می‌توان به کاهش بودجه نظامی و مراحل خروج از جنگ سرد اشاره کرد اما در سالهای ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۹ بحران‌های عمیق در جهان حاکم شد با این وجود هرگز مشابه یک سال اخیر بین سالهای ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۴ این حجم از تغییر استراتژیک و تاکتیک نظامی را شاهد نبودیم.
انتقال بمب‌افکن‌های روسی به نزدیکی مرزهای آلاسکا، تنش چین با تایوان و فلیپین، هشدارهای پیاپی ناتو به روسیه و از سویی دیگر درگیر شدن غیرمستقیم آمریکا در تمامی موارد مرتبط با تنش در سرزمین هم‌پیمانان، نشان می‌دهد دکترین «سد نفوذ» این‌بار تنها مورد بحث روسیه نیست و چین را باید در بگیرد. دکترینی که منجر به شکل‌گیری ناتو، سنتو و سیتو شده بود که این نشان می‌دهد آمریکا نیاز به دکترین جدیدی دارد تا ضمن بسط دکترین جدید، مانع از نفوذ روسیه و چین در شکل‌گیری وضعیت جنگی و یا جنگ سرد دوم که عمیق‌تر، وسیع‌تر و پرهزینه‌تر از جنگ سرد اول است، شود.
از دوران جنگ سرد بین سال ای ۱۹۴۷ تا ۱۹۹۱ و اجرای دکترین ترومن که هدفش کمک به کشورهای مورد مناقشه با شوروی و کمونیست بود، سالها گذشته است و بسیاری معتقدند دولت بایدن علاقه‌ای به اجرای سیاست‌های تنبیهی و تقابلی پرقدرت، دستکم با چین را ندارد اما مشاهدات روی نقشه و جابه‌جایی ناوگان دریایی آمریکا به مناطق مورد مناقشه و در کنار آن افزایش بودجه نظامی آمریکا در مقابله با افزایش بودجه نظامی چین نشان می‌دهد در دوران جنگ سرد نوین، دولت‌ها توان و اراده فردی ندارند و حفظ قدرت آمریکا نه یک بحث دولتی بلکه وضعیت اضطراری و حکومتی تلقی می‌شود که می‌بایست تمام روسا و کابینه دولت از آن تبعیت کنند.
چین و روسیه تنها معضل ایالات متحده آمریکا نیست و در جنگ سرد نوین، کشور کره‌شمالی نیز با راه‌اندازی مسابقه تسلیحات اتمی و آزمایش جنگ‌افزارهای هسته‌ای خود را در رتبه‌بندی کشورهای خطرناک اتمی جا داده است. دستکم دو آزمایش اتمی طی ماه‌های اخیر از سوی کره‌شمالی این هشدار بزرگ را می‌دهد که آمریکا می‌بایست در چارچوب دکترین ترومن حمایت‌هایش به کره‌جنوبی، ژاپن و کشورهای آسیب‌پذیر در مقابل کره‌شمالی را بیشتر کند و از سویی براساس سنت دکترین متفاوت ریاست‌جمهوری به دنبال راهکار جدیدی باشد تا این کشور غیرقابل کنترل را مهار و از رجزخوانی پیاپی که منجر به گسترش وضعیت جنگ سرد در عصر معاصر می‌شود، جلوگیری کند. وضعیت فعلی می‌تواند کشورهای حامی ایالات متحده آمریکا را درگیر بحران جنگ روانی و تبلیغی کند و دقیقا از همین طریق حتی شاهد آغاز جنگ با سلاح اتمی در جهان باشیم.
هرچند اصطلاح «جنگ سرد» برای دوران پساجنگی استفاده می‌شود و در وضعیت فعلی ما شاهد گسترش رویکردهای قدرتنمایی نظامی و اقتصادی هستیم با این حال نمی‌توان از اصطلاح «جنگ سرد» صرفا برای دوران پساجنگی استفاده کرد و می‌توان به وضعیت دو قطبی شدن جهان نیز تاکید و از همین طریق از این واژه سیاسی بهره برد و دقیقا به همین دلیل است که وضعیت دوقطبی اخیر می‌بایست توضیح کامل داده شود تا به گفته برنارد باروک اولین سیاستمدار آمریکایی که از واژه جنگ سرد استفاده کرد، مشخص شود که «ما امروز در میانه یک جنگ سرد به سر می‌بریم».
تنش‌های نظامی اخیر در اوکراین، فیلیپین، کره‌جنوبی و حتی دریای سرخ، آمریکا را از وضعیت ایده‌ال خود خارج کرده و زرادخانه تسلیحات آمریکا کمبودهای بسیاری را احساس می‌کند. کمک‌های بسیار بالا به اوکراین چه نقدی و چه به صورت ارسال تسلیحات این نگرانی را به وجود آورده است که آمریکا چگونه می‌خواهد در مقابل چین و روسیه ایستادگی کند درحالی که سفارشات جنگنده اف ۳۵ خود را کاهش داده است.
بودجه نظامی آمریکا ۸۲۵ میلیارد دلار است با این حال هزینه ۷۵۰ پایگاه نظامی در ۸۰ کشور به همراه هزینه سفارش تسلیحات و نزدیک به سه میلیون نیروی نظامی و همکار فعال و ذخیره خود این کشور را یکی از پرخرج‌ترین نیروهای نظامی جهان کرده است که به همین دلیل روسیه و چین تلاش می‌کنند بودجه نظامی خود را هر دوره افزایش دهند به طوری که چین بودجه امسال خود را ۷.۴ درصد افزایش داده است که این وضعیت نشان از همان وضعیت جنگ سرد نوین دارد.
ایالات متحده آمریکا در مقابل چین و روسیه همواره کشورهای هم‌پیمان خود را تقویت می‌کند تا قدرت این دو کشور صرفا متوجه تقابل با ایالات متحده امریکا نشود.
طی سال ای اخیر لحن غالب سخنرانی مقامات چین و روسیه علیه ایالات متحده آمریکا و سخنرانی مقامات آمریکا علیه مقامات این دو کشور زمینه تنش را هر بار افزایش می‌دهند که صرفا ناشی از اختلاف سیاسی و یا رجزخوانی دیده نمی‌شود و این دست سخنرانیها نشان از پیامدهای جدی دارد.
در کنار موضع‌گیری مقامات آمریکا، مواضع دانلد ترامپ کاندید ریاست‌جمهوری ۲۰۲۴ خود بحران عمیقی میان روابط چین و آمریکا ایجاد کرده است. ترامپ تلاش می‌کند از موضع قدرت و تصمیم‌ساز با مقامات هنگ‌کنگ صحبت کند و این دست سخنرانیها نمونه‌ای از رقابت ایدئولوژیک است و نشانه‌ای از گسترش وضعیت جنگ سرد دارد.
نوشته مرتضی اسماعیل‌پور، پژوهشگر امور استراتژیک و نظامی
نظرات بیان شده در مقاله نقطه‌نظر نویسنده بوده و لزوماً منعکس‌کننده موضع اپک تایمز نیست.
